زیارت نجف و حرم مطهر امام علی (ع) یکی از آرزوهای دیرین بسیاری از شیعیان است. اما برای زائرانی که با خرید بلیط هواپیما خارجی ارزان به صورت مسافر به این شهر مقدس سفر می‌کنند، پرسش مهمی مطرح می‌شود: نماز در حرم امام علی شکسته است یا کامل؟ این موضوع در فقه شیعه نیز مطرح شده و در این مقاله به بررسی دقیق این حکم و جزئیات فقهی آن می‌پردازیم.
نماز در حرم امام علی شکسته است یا کامل؟
بر اساس فقه شیعه، نماز مسافر در حرم امام علی (ع) در صورت اقامت کمتر از ده روز، شکسته است و تنها با قصد اقامت ده روز یا بیشتر، کامل خوانده می‌شود.
حکم کلی نماز مسافر
| موضوع | حکم / توضیح |
|---|---|
| حکم کلی مسافر | اقامت کمتر از ۱۰ روز → نماز چهار رکعتی شکسته و ترک نوافل ظهر و عصر. |
| اماکن تخییر | ۴ مکان: مسجدالحرام، مسجدالنبی، مسجد کوفه، حرم امام حسین (ع). |
| حرم امام علی (ع) | جزو اماکن تخییر نیست؛ مسافر <۱۰ روز → نماز شکسته، ≥۱۰ روز → کامل. |
| اختلاف فقها | برخی شامل نجف دانسته‌اند؛ مشهور (اکثر فقها) نپذیرفته‌اند. |
| فضیلت نماز | پاداش برابر ۲۰۰هزار نماز؛ روایت امام صادق (ع) از فضیلت ویژه آن. |
بر اساس احکام فقه شیعه، فردی که مسافر است (و قصد اقامت کمتر از ده روز دارد)، باید نمازهای چهار رکعتی خود را به صورت شکسته (دو رکعتی) بخواند و نوافل نماز ظهر و عصر را نیز ترک کند. این حکم عمومی است، مگر در موارد خاص که از آن‌ها به اماکن تخییر یاد می‌شود.
مفهوم تخییر و اماکن اربعه
یکی از احکام اصلی نماز مسافر، شکسته خواندن نمازهای چهار رکعتی است. با این حال، بر اساس روایات فراوان، در برخی از اماکن مقدس این حکم متفاوت است. طبق دیدگاه مشهور فقیهان شیعه، زائر در این اماکن که به «اماکن تخییر» موسوم هستند، مخیر است که نماز خود را به صورت شکسته (قصر) یا کامل (اتمام) به جا آورد.
جزئیات حکم تخییر
- محدوده: بر اساس نظر مشهور مراجع، این حکم شامل حرم مطهر و صحن‌های اطراف تا شعاع تقریبی ۲۵۰ متر می‌شود.
- فلسفه: این امتیاز برای اکرام زائر و ایجاد آرامش معنوی در جوار حرم صادر شده است.
اماکن تخییر کدام اند و آیا حرم امام علی (ع) جزو آنهاست؟
فقهای شیعه با استناد به روایات معتبر، چهار مکان مقدس را از حکم «قصر» مستثنی کرده‌اند و به مسافر در این مکان‌ها اختیار داده‌اند که نماز خود را کامل یا شکسته بخواند:
- مسجدالحرام (مکه)
- مسجدالنبی (مدینه)
- مسجد کوفه
- حرم امام حسین (ع) در کربلا
همانطور که خواندید حرم امام علی (ع) جزو اماکن اربعه نیست و باید نماز در این مکان به صورت شکسته خوانده شود. البته باید توجه داشت که این حکم برای مسافری است که قصد اقامت ده روز یا بیشتر در آن مکان را ندارد. برای مثال زائری که بلیط هواپیما اصفهان نجف و مسیر عکس آن یعنی بلیط هواپیما نجف اصفهان را خرید و قصد کرده برای 10 روز یا بیشتر در شهر مقدس نجف بماند، باید نماز خود را کامل به جای آورد.
اختلاف دیدگاه فقها
- برخی مانند شیخ طوسی و سید مرتضی دامنه حکم تخییر را وسیع‌تر دانسته و حتی شامل نجف و سایر ائمه معصومین کرده‌اند.
- صاحب جواهر این توسعه را بی‌دلیل دانسته و به همان محدوده روایات اکتفا کرده است.
- مراجع معاصر در محدوده دقیق حرم اختلاف جزئی دارند، اما اصل تخییر در نماز در حرم امیرالمومنین را پذیرفته‌اند.
حکم نوافل در حالت تخییر
در فقه آمده که مسافر نوافل ظهر و عصر را ترک می‌کند. پرسش این است که اگر مسافر در مکان تخییر نماز کامل بخواند، آیا می‌تواند نوافل را به‌جا آورد؟
پاسخ فقها متفاوت است:
برخی می‌گویند سقوط نوافل مربوط به کسی است که نماز را شکسته می‌خواند، پس اگر کامل بخواند، نوافل نیز مشروع است. گروهی دیگر حکم سقوط نوافل را مطلق دانسته‌اند، چه نماز کامل باشد چه شکسته.
فضیلت نماز در جوار امیرالمومنین (ع)
روایات متعددی به برتری نماز در حرم امام علی (ع) اشاره دارند. از امام صادق (ع) نقل شده: «هر که امام واجب‌الطاعه را زیارت کند و نزد او چهار رکعت نماز بخواند، برای او حج و عمره نوشته می‌شود.»
نماز نزد قبر حضرت، برابر دویست هزار نماز شمرده شده و زائر باید این فرصت را غنیمت بداند.
جمع‌بندی:
بر اساس فقه شیعه، در حرم امام علی (ع) و محدوده مشخص اطراف آن، مسافر بین کامل و شکسته خواندن نماز مخیر نیست. با این حال زائران گرامی بهتر است پیش از عمل، نظر مرجع تقلید خود را بررسی کند تا از نظر شرعی با اطمینان عمل نماید.
