در جهانی که مرزهای سفر هر روز گسترده‌تر می‌شوند، فرودگاه‌ها دیگر فقط مکانی برای پرواز نیستند؛ بلکه تبدیل به شهرهایی زنده، هوشمند و خودکفا شده‌اند. دبی، شهری که همیشه در مرز میان جاه‌طلبی و واقعیت گام برمی‌دارد، اکنون در حال ساخت بزرگ‌ترین فرودگاه جهان است؛ پروژه‌ای ۳۵ میلیارد دلاری که قرار است فرودگاه بین‌المللی آل مکتوم (Al Maktoum International Airport) را به قلب تپنده‌ی صنعت هوایی آینده تبدیل کند.
این پروژه نه‌تنها پاسخی به چالش‌های کنونی زیرساختی دبی است، بلکه نمادی از رویکرد تازه‌ی این شهر به پایداری، فناوری و تجربه‌ی انسانی در سفر به شمار می‌آید.
از بحران تا تحول: درس های فرودگاه بین المللی دبی
باران‌های سهمگین آوریل ۲۰۲۴، تنها یک رویداد طبیعی نبودند؛ آن‌ها ضعف‌های زیرساختی دبی را آشکار کردند. در پی سیل و طوفان شدید، فرودگاه بین‌المللی دبی (DXB) تعطیل شد، پروازها لغو گردیدند و هزاران مسافر سرگردان در سالن‌ها ماندند. این حادثه نشان داد که حتی یکی از منظم‌ترین فرودگاه‌های جهان نیز در برابر ازدحام و بحران‌های اقلیمی آسیب‌پذیر است.
در سال ۲۰۲۳، DXB با میزبانی بیش از ۸۷ میلیون مسافر، رکورد دوران پیش از همه‌گیری را شکست. تنها در سه‌ماهه نخست ۲۰۲۴ نیز ۲۳ میلیون نفر از این فرودگاه عبور کردند، رقمی که نشان‌دهنده‌ی رشد ۸۸ درصدی نسبت به سال قبل است. این حجم بی‌سابقه از ترافیک هوایی، هرچند نشانه‌ی موفقیت اقتصادی دبی است، اما زیرساخت‌های فعلی آن را تا مرز فروپاشی پیش برد.
سیل آوریل در واقع هشداری بود برای آینده: اگر دبی بخواهد موقعیت خود به عنوان «چهارراه هوایی جهان» را حفظ کند، باید از نو بیندیشد و زیرساخت‌هایی بسازد که هم در برابر طبیعت مقاوم باشند و هم پاسخگوی رشد آینده.
بازگشت یک نام قدیمی: تولد دوباره فرودگاه آل مکتوم
فرودگاه بین‌المللی آل مکتوم (DWC) که در سال ۲۰۱۰ افتتاح شد، سال‌ها در سایه‌ی همتای بزرگ‌ترش، DXB، فعالیتی محدود داشت. این فرودگاه که در منطقه‌ی دبی جنوبی (Dubai South) و در زمینی به وسعت ۳۶ هزار هکتار ساخته شده بود، بیشتر برای پروازهای باری و جت‌های خصوصی استفاده می‌شد.
اکنون اما، دولت دبی تصمیم گرفته با سرمایه‌گذاری ۳۵ میلیارد دلاری، این فرودگاه را به بزرگ‌ترین فرودگاه مسافربری جهان تبدیل کند؛ پروژه‌ای که نه فقط برای پاسخ به تقاضای فزاینده، بلکه برای نمایش توان مهندسی، فناوری و آینده‌نگری امارات طراحی شده است.
فرودگاهی به وسعت یک شهر
درک ابعاد فرودگاه آل مکتوم تنها با اعداد ممکن است: بیش از ۷۰ کیلومتر مربع وسعت، یعنی ده برابر فرودگاه امام خمینی تهران و حتی بزرگ‌تر از جزیره‌ی کیش. این مقیاس شگفت‌انگیز باعث شده بسیاری آن را نه یک فرودگاه، بلکه یک اکوسیستم شهری بدانند.
در این شهر هوایی، همه چیز وجود دارد: باندهای متعدد، ترمینال‌های غول‌آسا، سیستم حمل‌ونقل داخلی، هتل‌ها، مراکز خرید، دفاتر کاری، گالری‌های هنری و حتی فضاهای سبز و باغ‌های سرپوشیده. به زبان ساده‌تر، آل مکتوم قرار است شهری باشد که برای زندگی کوتاه‌مدت مسافران طراحی شده است.
فاز اول: ساخت زیرساخت های امپراتوری آسمان (تا سال ۲۰۳۲)
فاز نخست توسعه‌ی آل مکتوم تمرکز ویژه‌ای بر کانکورس ۱ (Concourse 1) دارد؛ ترمینالی با طول ۲.۷ کیلومتر و مساحت ۱.۸ میلیون متر مربع، معادل مساحت مجموع سه کانکورس فعلی فرودگاه دبی. در این ترمینال، ۱۰۰ گیت پروازی مستقیم طراحی شده تا نیاز به اتوبوس‌های حمل‌ونقل کاهش یابد و فرایند سوار شدن به هواپیما سریع‌تر انجام شود.
در کنار آن، ترمینال غربی با طراحی مدرن و امکانات رفاهی سطح بالا شامل سالن‌های استراحت لوکس، فروشگاه‌های برندهای جهانی و رستوران‌های بین‌المللی ساخته می‌شود. فضای داخلی این ترمینال بر پایه‌ی آرامش و جریان طبیعی نور طراحی شده تا استرس مسافران به حداقل برسد.
برای تسهیل جابه‌جایی در این فضای عظیم، سیستم حمل‌ونقل خودکار People Mover راه‌اندازی می‌شود. این قطار هوشمند در فاز اول دارای چهار ایستگاه است و در فازهای بعدی به ۱۴ ایستگاه گسترش خواهد یافت. همچنین در فاز نخست، چهار باند فرود فعال می‌شود که بعدها به شش باند افزایش می‌یابد تا ظرفیت ترافیک هوایی چند برابر شود.
فازهای بعدی: مسیر تکامل تا سال ۲۰۵۰
پس از تکمیل فاز نخست، توسعه‌ی آل مکتوم ادامه می‌یابد. در فاز دوم، ساخت کانکورس ۲ و توسعه‌ی ایستگاه‌های People Mover آغاز خواهد شد. در فاز نهایی، تا سال ۲۰۵۰، فرودگاه شامل چهار کانکورس اصلی، دو ترمینال عظیم (غربی و شرقی)، و اتصال مستقیم به متروی دبی و قطار اتحاد (Etihad Rail) خواهد بود.
این اتصال هوشمند به شبکه‌ی ریلی امارات، فرودگاه را به یک قطب حمل‌ونقل چندوجهی تبدیل می‌کند. مسافران می‌توانند پس از فرود در دبی، بدون خروج از فرودگاه، مستقیماً با قطار به شهرهایی چون ابوظبی و شارجه سفر کنند.
در پایان این طرح، آل مکتوم توانایی جابه‌جایی ۲۶۰ میلیون مسافر در سال و ۱۲ میلیون تن بار را خواهد داشت؛ ظرفیتی سه برابر فرودگاه فعلی دبی.
فرودگاهی سبز و هوشمند
یکی از اهداف کلیدی پروژه، کاهش کامل ردپای کربن و ایجاد زیرساختی پایدار است. سقف ترمینال‌ها با پنل‌های خورشیدی پوشانده می‌شود، سیستم تهویه و روشنایی به‌صورت هوشمند و تطبیقی عمل می‌کند، و حتی آب باران جمع‌آوری و بازیافت خواهد شد.
به گفته‌ی مدیران پروژه، آل مکتوم نخستین فرودگاه در خاورمیانه خواهد بود که به استاندارد فرودگاه سبز با مصرف انرژی خالص صفر (Net Zero Airport) دست می‌یابد. این اقدام بخشی از برنامه‌ی دبی برای دستیابی به اهداف اقلیمی ۲۰۵۰ است.
فرودگاه آل مکتوم، تجربه ای فراتر از سفر
در آل مکتوم، مفهوم سفر از پرواز فراتر می‌رود. سالن‌های بزرگ با باغ‌های سرپوشیده، مسیرهای روشن با نور طبیعی، اتاق‌های خواب برای توقف‌های چندساعته، باشگاه‌های ورزشی، اسپاها و گالری‌های هنری بخشی از امکانات آن خواهند بود.
برای مسافران کاری، اتاق‌های کنفرانس مجهز و عایق صدا تعبیه شده است تا بتوانند پیش از پرواز جلسه‌ای کوتاه برگزار کنند. برای خانواده‌ها، مناطق بازی کودک، و برای خریداران، مرکز خریدی ترکیبی از برندهای بین‌المللی و محلی اماراتی در نظر گرفته شده است.
رقابت در آسمان خاورمیانه
پروژه‌ی آل مکتوم تنها یک سرمایه‌گذاری زیرساختی نیست؛ بلکه پاسخ دبی به رقابت فزاینده میان قدرت‌های هوایی منطقه است. قطر با فرودگاه حمد دوحه و عربستان با فرودگاه ملک سلمان ریاض، هر دو در حال اجرای پروژه‌های میلیاردی هستند. دبی اما قصد دارد با ترکیب نوآوری فناورانه و تجربه‌ی لوکس انسانی، استانداردی تازه برای آینده‌ی هوانوردی تعریف کند.
در چشم‌انداز کلان، هدف دبی فراتر از رقابت منطقه‌ای است: تبدیل شدن به مرکز جهانی سفر و نوآوری هوایی در نیمه‌ی قرن بیست‌ویکم.
نتیجه گیری
فرودگاه آل مکتوم فقط یک سازه‌ی مهندسی نیست؛ این پروژه نمادی از تغییر تفکر درباره‌ی مفهوم فرودگاه است. در اینجا، سفر، سکونت و کار در هم تنیده می‌شوند و مسافران نه‌تنها از نقطه‌ای به نقطه‌ی دیگر جابه‌جا می‌شوند، بلکه تجربه‌ی زیستن در شهری هوشمند را لمس می‌کنند.
دبی با آل مکتوم در حال خلق آینده‌ای است که در آن، فرودگاه دیگر دروازه‌ی شهر نیست؛ خودِ شهر است.
