استان خوزستان، علاوه بر منابع طبیعی و فرهنگی شناخته‌شده، مجموعه‌ای از غارهای طبیعی پنهان در دل کوه‌های زاگرس دارد که قرن‌ها به دور از چشم انسان‌ها باقی مانده‌اند. این غارها نه تنها از منظر زمین‌شناسی و زیست‌بومی اهمیت دارند، بلکه می‌توانند به محرکی برای توسعه گردشگری علمی و بوم‌محور و ایجاد اشتغال پایدار در منطقه تبدیل شوند. شناسایی و حفاظت این فضاها فرصتی منحصربه‌فرد برای معرفی ظرفیت‌های طبیعی جنوب ایران به جهانیان است.
اهمیت غارها در خوزستان و ظرفیت گردشگری
غارها جلوه‌ای از هزاران سال فرسایش و تغییرات زمین هستند که علاوه بر ارزش علمی، جذابیت بصری و رمزآلودگی طبیعی بالایی دارند. در خوزستان تاکنون بیش از ۷۳ غار طبیعی شناسایی شده و هرکدام دارای ظرفیت بالقوه برای معرفی جهانی و بهره‌برداری مسئولانه در قالب گردشگری علمی، آموزشی و بوم‌محور هستند. شهرستان دزفول به‌عنوان منطقه‌ای کوهستانی و تاریخی، جایگاهی ویژه در میان این غارها دارد. بخش شهیون، با چشم‌اندازهای سرسبز و مجاورت با رود دز، محیطی ایده‌آل برای جذب گردشگران طبیعت‌دوست و پژوهشگران فراهم کرده است.
غار سزار، با ساختار زمین‌شناسی منحصربه‌فرد و وجود گونه‌های زیستی نادر، نمونه‌ای بارز از توان بالقوه غارهای خوزستان است. این غار می‌تواند الگویی پیشرو برای تبدیل منابع طبیعی به مزیت اقتصادی و اشتغال پایدار در عین حفاظت از محیط زیست باشد.
برنامه تبدیل غار سزار به ژئوپارک
عباس پاپی‌زاده، نماینده مردم دزفول در مجلس، درباره توسعه گردشگری شهیون توضیح داده است که با همکاری اداره کل میراث فرهنگی و محیط زیست، مطالعات اولیه و تأمین اعتبار برای اجرای پروژه ژئوپارک سزار در حال پیگیری است. هدف این برنامه ایجاد یک مدل پایدار گردشگری است که علاوه بر جذب گردشگر، فرصت‌های شغلی برای جوانان بومی فراهم کند و از بهره‌برداری غیرمجاز از غار جلوگیری نماید.
اقدامات اولیه شامل رفع مشکلات زیرساختی مانند پوشش شبکه تلفن همراه، تأمین روشنایی معابر روستاها و بهبود شبکه آبرسانی است. همچنین تسهیلات دولتی برای توسعه بوم‌گردی و تشویق سرمایه‌گذاران بخش خصوصی در نظر گرفته شده است. این اقدامات نشان‌دهنده نگاه جامع به توسعه پایدار منطقه است؛ توسعه‌ای که با احترام به طبیعت و مشارکت جامعه محلی شکل گیرد.
جایگاه جغرافیایی و ویژگی های زمین شناسی غار سزار
روستای سزار در بخش کوهستانی شهیون و نزدیکی روستای تاریخی لیوس قرار دارد. این منطقه میان رشته‌کوه‌های زاگرس میانی و در مجاورت رودخانه سزار واقع شده و مسیر دسترسی به آن از جاده‌های محلی دزفول می‌گذرد. غار سزار با ساختار کارستی، حوضچه‌های آبی و گونه‌های نادر جانوری، اهمیت ویژه‌ای از نظر زمین‌شناسی و زیست‌بومی دارد. این غار می‌تواند بخشی از شبکه غارهای زاگرس شمالی باشد و در نقشه زمین‌شناسی ملی به عنوان نقطه مطالعاتی ویژه ثبت شود.
شناسایی و ارزش علمی غارهای خوزستان
سید عادل مولا، معاون محیط طبیعی اداره کل حفاظت محیط زیست خوزستان، از شناسایی ۷۳ غار در استان خبر داده و تأکید کرده است که پس از شناسایی، تیم‌های تخصصی غارنوردی به بررسی تنوع زیستی، ساختار ژئولوژیکی و تعیین ارزش علمی هر غار می‌پردازند. پنج غار در شهرستان دزفول در رده درجه یک قرار دارند و به دلیل ساختار منحصربه‌فرد و تنوع زیستی اهمیت بالایی دارند.
غارها به عنوان قلب تپنده گردشگری علمی
مستانه رحیمی، فعال گردشگری و مدیر اقامتگاه بوم‌گردی در خوزستان، معتقد است که غارها علاوه بر جذابیت طبیعی، بار علمی و فرهنگی بالایی دارند. توسعه گردشگری غارمحور می‌تواند منجر به اشتغال پایدار و معرفی هویت طبیعی هر منطقه شود. زیرساخت‌هایی مانند جاده دسترسی، سامانه راهنمای گردشگر، خدمات امدادی و اقامتگاه‌های محلی، همراه با مشارکت جامعه بومی، کلید موفقیت این طرح است.
وی تأکید می‌کند که ژئوپارک سزار باید شبکه‌ای از آموزش، حفاظت، پژوهش و توسعه بومی باشد و صرفاً یک جاذبه گردشگری نباشد. با این نگاه، خوزستان می‌تواند فصل تازه‌ای از گردشگری پایدار را آغاز کند.
غارها کلاس درس زنده طبیعت
غارهای خوزستان، به‌ویژه در دزفول، می‌توانند به پایگاه‌های علمی و آموزشی تبدیل شوند. مطالعات زمین‌شناسی، بقایای فسیلی و احتمالا آثار باستان‌شناسی، این مکان‌ها را به میدان تحقیقاتی ارزشمندی برای دانشجویان و پژوهشگران بدل می‌کند. ترکیب گردشگری و آموزش نه تنها شناخت زیست‌بوم استان را ارتقا می‌دهد، بلکه فرهنگ حفاظت از طبیعت را در میان مردم ترویج می‌کند.
تشکیل تیم‌های تخصصی راهنما، نصب تابلوهای هشداردهنده و آموزش جوامع محلی از جمله اقداماتی است که باید در قالب طرح ژئوپارک سزار پیش‌بینی شود. تجربه موفق استان‌هایی مانند کرمانشاه و همدان در ساماندهی غارهای علیصدر و پراو می‌تواند الگوی مناسبی برای خوزستان باشد.
نتیجه گیری
غارهای خوزستان، به ویژه غار سزار، ظرفیت آن را دارند که علاوه بر جذب گردشگران داخلی و خارجی، به پایگاهی علمی و آموزشی و فرصتی برای توسعه پایدار و اشتغال بومی تبدیل شوند. با برنامه‌ریزی علمی، مشارکت جامعه محلی و ایجاد زیرساخت‌های مناسب، این گنجینه‌های طبیعی می‌توانند نقش محوری در معرفی خوزستان به عنوان مقصد گردشگری پایدار جنوب ایران ایفا کنند. حفاظت و بهره‌برداری مسئولانه از این منابع، پلی است میان طبیعت، اقتصاد و آموزش؛ پلی که می‌تواند آینده‌ای روشن برای منطقه رقم بزند.
