در روزهای اخیر، تصاویر منتشرشده از استان‌های شمالی ایران نشان می‌دهد که مازندران و گیلان نیز همانند کلان‌شهرهای کشور، با پدیده آلودگی هوا دست‌وپنجه نرم می‌کنند. این مناطق که معمولاً به‌عنوان پناهگاه هوای پاک و مقصدی برای فرار از آلودگی‌های تهران و سایر شهرهای صنعتی شناخته می‌شوند، اکنون در وضعیت هشدار قرار گرفته‌اند. آلودگی هوا در شمال، علاوه بر تهدید سلامت شهروندان، نگرانی‌های زیست‌محیطی و اجتماعی را نیز افزایش داده است.
شاخص قرمز در ساری؛ مه یا آلودگی واقعی؟
آلودگی هوا در شمال ایران گاهی با مه پاییزی اشتباه گرفته می‌شود، اما بررسی شاخص کیفیت هوا نشان می‌دهد که وضعیت ناسالم است و تهدید واقعی برای سلامت مردم محسوب می‌شود.
هر شهری در ایران با چالش‌های خاص خود مواجه است؛ در شمال کشور، علاوه بر گرد و غبار خارجی، منابع داخلی مانند زباله‌های شهری، نیروگاه‌های زباله‌سوز و فعالیت‌های صنعتی می‌توانند آلودگی محلی ایجاد کنند. مدیرکل حفاظت محیط زیست مازندران، «محمدرضا کنعانی»، با اشاره به داده‌های ایستگاه‌های سنجش کیفیت هوا، اعلام کرد که منشا اصلی آلودگی هوای استان، ورود توده‌های گرد و غبار از کانون‌های فعال فرامرزی است.
تحلیل‌های ماهواره‌ای و کارشناسی نشان می‌دهد که صحرای «قره‌قوم» در ترکمنستان و بیابان‌های شمال و شمال‌شرق کشور، منابع اصلی این گرد و غبار هستند. این گرد و غبار، همراه با فعالیت‌های محلی آلاینده، کیفیت هوای شهرهای شمالی را به شدت کاهش داده است.
زمستان و سناریوی تکراری مازوت سوزی نیروگاه ها
با آغاز فصل سرما و افزایش مصرف گاز خانگی، کمبود سوخت موجب می‌شود برخی نیروگاه‌ها، مانند نیروگاه سیکل ترکیبی نوشهر و نیروگاه شهید سلیمی نکا، از مازوت استفاده کنند. دود ناشی از سوخت مازوت، غلظت آلاینده‌های هوا را افزایش داده و باعث کاهش کیفیت زندگی شهروندان می‌شود.
احمد توکلی، سرپرست معاونت عمرانی استانداری مازندران، تأکید کرده است که کیفیت پایین مازوت ارسالی به نیروگاه‌ها، آسیب جدی به سلامت مردم و محیط زیست وارد می‌کند و باید تدابیر لازم برای جلوگیری از این معضل اتخاذ شود. حتی با اعمال فرآیندهای گوگردزدایی، کیفیت پایین سوخت همچنان تهدیدی جدی برای سلامت شهروندان محسوب می‌شود.
پیامدهای آلودگی هوا برای سلامت و محیط زیست
آلودگی هوا نه تنها باعث مشکلات تنفسی و افزایش بیماری‌های مزمن می‌شود، بلکه بر اکوسیستم طبیعی شمال کشور نیز تأثیر منفی می‌گذارد. جنگل‌های هیرکانی و مناطق حفاظت‌شده که به‌عنوان میراث طبیعی و ذخایر اکولوژیک شناخته می‌شوند، با تهدید ناشی از ریزگردها و دود صنعتی مواجه هستند.
پزشکان هشدار می‌دهند که آلودگی هوا می‌تواند باعث تشدید بیماری‌های قلبی، ریوی و آلرژیک شود. کودکان، سالمندان و افراد دارای بیماری‌های زمینه‌ای، بیشترین آسیب را از استنشاق هوای آلوده می‌بینند. علاوه بر سلامت انسانی، کاهش کیفیت هوا می‌تواند روند رشد گیاهان و تعادل زیستی جنگل‌ها را نیز مختل کند.
راهکارهای مقابله با آلودگی شمال کشور
برای کاهش اثرات منفی آلودگی هوا، اقدامات زیر توصیه می‌شود:
- رصد مداوم شاخص کیفیت هوا: استفاده از اپلیکیشن‌ها و داده‌های ایستگاه‌های هواشناسی برای تصمیم‌گیری در مورد فعالیت‌های روزانه.
- کاهش فعالیت‌های آلاینده محلی: مدیریت بهتر زباله، محدود کردن استفاده از سوخت‌های آلاینده و رعایت استانداردهای صنعتی.
- آگاه‌سازی مردم: آموزش شهروندان برای استفاده کمتر از خودروهای شخصی، حفظ بهداشت تنفسی و پرهیز از فعالیت‌های فیزیکی شدید در روزهای آلوده.
- پایش و مدیریت سوخت نیروگاه‌ها: استفاده از سوخت‌های پاک و باکیفیت، به‌ویژه در فصل سرد، برای کاهش انتشار ذرات معلق و گازهای مضر.
نتیجه گیری
با توجه به روند افزایش آلودگی هوا در شمال کشور، شهرهای مازندران و گیلان دیگر به‌عنوان پناهگاه هوای پاک شناخته نمی‌شوند. آلودگی ناشی از گرد و غبار خارجی و استفاده از سوخت‌های آلاینده، سلامت مردم و محیط زیست طبیعی را تهدید می‌کند. برای کاهش اثرات این مشکل، نیاز به مدیریت جامع منابع آلاینده، رعایت استانداردهای محیط زیستی و مشارکت فعال شهروندان وجود دارد. تنها با اقدامات هماهنگ می‌توان شمال ایران را به خانه‌ای سالم و هوای پاک برای همه تبدیل کرد.
