خراسان جنوبی سرزمین کاروانسراهایی است که روزگاری محل رفت و آمد مسافران به استان های کشور بوده که نشان دهنده ذوق و مهارت هنری معماران، بنیادها و صنعتگرانی است که در دوره های تاریخی ناهمگون و بنا به نیازهای مختلف، علاقه زیادی به دگرگونی، تکامل، زیبایی داشته و سعی در گسترش کاروانسراها داشته اند.
استان خراسان جنوبی دارای جاذبه های تاریخی فراوانی است و برخی از این جاذبه ها شامل قلعه ها، کاروانسراها و آسیاب های این استان است. کاروانسراها نمادهای ملموس علم، فرهنگ، هنر، تجارت و جوانمردی هستند که حداقل از زمان هخامنشیان در مسیرهای ارتباطی ساخته شده اند تا سرپناهی برای مسافران خسته و تسهیل تبادل کالا و فرهنگ بین جوامع بشری داشته باشند.
بیشتر کاروانسراهای استان پهناور و کویر خراسان جنوبی را می توان ساختمان های ایوان دار، حیاط مرکزی، ایوان های اطراف حیاط، تالارهای چهار گوشه حیاط و اتاق های پشت ایوان ها تصور کرد که به خوبی نیاز مردم را تامین کرده است. کاروان ها در زمان استراحت موقت کاروانسراها و رباط های خارج از شهر از جمله آثار فرهنگی تاریخی هستند که معمولاً توسط حاکمان و یا بانیان نیکوکار در مسیرهای کاروانی با اهدافی خاص ساخته و وقف می شدند.
ساخت کاروانسرا در منطقه سابقه بسیار طولانی دارد و ساخت آن در جاده های کاروانی به منظور استراحت و سرپناه در دوره های مختلف به ویژه دوره اسلامی از اهمیت ویژه ای برخوردار بوده است.
نمونه ای از کاروانسراهای خراسان جنوبی
- کاروانسرای چهل پایه
- کاروانسرای ده محمد
- کاروانسرای تاریخی اصفاک
- کاروانسرای خان
- کاروانسرای سرایان
